Door Henk Russcher, klinisch chemicus, Erasmus MC en Huib Ceelie, klinisch chemicus, Franciscus Gasthuis & Vlietland
Op 29 juni 2023 vond het symposium Kliniek van Bloedtransfusie plaats, ook dit jaar weer in een prachtige kerk in Rotterdam (Debatpodium Arminius). Meer dan 100 mensen hebben deelgenomen aan dit middagsymposium dat jaarlijks georganiseerd wordt door de regionale gebruikersraad in de regio Zuid West-Nederland in samenwerking met Sanquin. De titel van deze middag was: Back to basics.
De eerste presentatie werd gegeven door dr. Kaatje le Poole, transfusiespecialist in opleiding bij Medische Zaken-Unit Transfusiegeneeskunde van Sanquin Bloedbank met als titel: ‘Healthy me, healthy you, donor health en de bloedbank’. Tijdens deze presentatie werd de (mogelijke) rol van de bloedbank besproken bij gezondsheidschecks van donors. Na een overzicht van studies bij bloedbanken in het buitenland werd een inkijkje gegeven in de resultaten van enkele pilotstudies door Sanquin. Hieruit kwam naar voren dat metingen die betrekking hebben op de eigen gezondheid van de donors het meest aanspreekt en dat de bereidheid tot deelname aan leefstijl interventieprogramma’s minder is. Het in de toekomst mogelijk aanbieden van een korte health check sprak het meeste aan. Dit kan een mogelijke motivatie zijn voor donors om te komen doneren.
Dr. Claudia Folman, manager Immunohematologische Diagnostiek, Sanquin, sprak vervolgens over ‘Basic Laboratorium diagnostiek’. Hier kwamen een aantal thema’s aan bod zoals risico op patiëntenverwisseling, AB0 en RhD bloedgroep, screening op antistoffen (waarbij de muzikale kennis van de deelnemers werd getest én door Claudia voorzichtig werd gedanst!) en werd een kijkje genomen in de toekomst waarbij grootschalig typeren en matchen wellicht een steeds belangrijkere rol gaat spelen.
Dr. Henk Russcher, klinisch chemicus, Erasmus MC, gaf vervolgens een presentatie over de ‘historie van de bloedtransfusie’. Eigenlijk een onmogelijke opdracht om hierover in 30 minuten iets te vertellen, maar Henk wist hier op knappe en soms humoristische wijze toch goed invulling aan te geven. Van soms gruwelijke bijbelse taferelen waar bloed een rol speelde, werden de toehoorders meegenomen naar de eerste primitieve bloedtransfusies van dier op mens en van mens op mens. Hierbij werd duidelijk dat men vroeger veel minder aandacht had voor het wel en wee van de donors dan tegenwoordig. Via de twee wereldoorlogen, waarbij bloedtransfusie een grote vlucht nam, belandden we uiteindelijk in de iets recentere historie en werd stilgestaan bij de rol van de bloedbanken tijdens de vroege jaren van de HIV-epidemie. Na de presentatie werd door Ankie Koopman, vanuit het publiek, nog kort haar ervaringen vanuit de praktijk gedeeld.. Dit vormde een mooi ‘bruggetje’ naar het eerste onderwerp na de pauze, hemovigilantie!
Na de pauze vervolgden we het programma met een duo-presentatie van dr. Jo Wiersum-Osselton, coördinator TRIP, donorarts Sanquin en Femke Humphries, hemo- en biovigilantiecoördinator, Hagaziekenhuis over de toekomst van de hemovigilantie. Jo is coördinator van TRIP en donorarts bij Sanquin Bloedbank en werkt samen met Femke die hemo- en biovigilantiecoördinator is in het Hagaziekenhuis in Den Haag. De meeste ziekenhuizen hebben een hemovigilantie-medewerker, maar dit is in de meeste gevallen een kleine en ondergewaardeerde functie. In slechts enkele ziekenhuizen is er sprake van een fulltime functie, bestaat er geen gedegen opleiding en is de erkenning van deze functie niet vanzelfsprekend. De hoop werd uitgesproken om tot standaardisering van de functie te komen met mogelijkheid tot verdieping van de taken, de beroepsgroep beter te laten ontwikkelen met ruimte voor het eigen karakter per ziekenhuis. Daarnaast wordt gestreefd naar nationale en internationale contacten en afstemming, het delen van best practices en het samen uitdenken en oppakken van projecten om de hemovigilantie naar een hoger niveau te tillen.
De vijfde presentatie was van dr. Jorn Assmann, AIOS Klinische Chemie van het Maasstadziekenhuis. De titel van zijn presentatie was “Een eeuwenoud probleem: het ABO-antagonisme”. In zijn opleiding is hij intensief betrokken geweest bij een ernstige bloedgroepantagonisme waarbij een forse hemolyse. Jorn nam met ons grondig de achtergronden door van deze pathologie en het risico op ernstige kernicterus bij de neonaat. Met stellingen daagde hij ons uit en zette ons aan het denken zodat we opnieuw doordrongen werden dat een ABO-antagonisme niet altijd mild hoeft te verlopen, het de nummer 1 oorzaak is voor hemolytische ziekte van de foetus en de pasgeborene in de westerse wereld en dat de screening en DAT niet altijd positief hoeven te zijn. De vraag of je een ABO-antagonisme beter kunt uitvoeren met een kruisproef met ery’s van het kind en het plasma van de moeder bleef een beetje in de lucht hangen. De vraag is of deze manier van testen sensitief genoeg is en daarom blijft het elueren van de antistoffen van de kinderlijke ery’s de leidende diagnostiek. De vraag waarom dit kindje ook een torenhoog direct bilirubine had bleef onopgehelderd. Daarvoor is veel diagnostiek ingezet in het Erasmus MC, maar heeft niet geleid tot een diagnose. Daarom wordt per exclusionum toch gedacht dat een ABO-antagonisme de primaire oorzaak is geweest van de matige start na geboorte.
De laatste presentatie was van dr. Peter te Boekhorst, internist-hematoloog/transfusiespecialist in het Erasmus MC. Hij presenteerde een bekende patiënt met homozygote sikkelcelanemie die binnenkwam met een sikkelcelcrise. Enkele dagen na transfusie presenteerde deze patiënt zich met zeer laag Hb en bleken nieuwe transfusie-erytrocyten direct weer afgebroken te worden. Uiteindelijk bleek een antistof tegen een rhesusvariant hiervoor verantwoordelijk te zijn. Deze casus onderstreepte opnieuw de behoefte voor grondige genotypering van bloedgroepsystemen bij patiënten die veelvuldig getransfundeerd moeten worden vanwege onderliggende pathologie.
Tot slot heeft Peter te Boekhorst Jo Wiersum hartelijk toegesproken i.v.m. met haar aanstaande pensionering. Jo heeft zich met veel plezier en altijd vol enthousiasme ingezet voor een veilig bloedtransfusiebeleid in Nederland en heeft als coördinator TRIP dit in Nederland verder op de kaart gezet en ontwikkeld. Hiervoor werd ze hartelijk bedankt. Een cadeau werd overhandigd door Cynthia So namens ons allen.
Na een borrel werd dit goed bezochte, gezellige en leervolle symposium afgesloten. We zien graag uit naar volgend jaar!
Henk Russcher, klinisch chemicus, Erasmus MC en Huib Ceelie, klinisch chemicus, Franciscus Gasthuis & Vlietland
PS: De beschikbare presentaties kunt u terugkijken door op de naam van de desbetreffende spreker te klikken.